Huni Kuin Murici

Huni Kuin – Kaxinawa stam

Tot 1946 bleven de Kaxinawá van Peru geïsoleerd in het oerwoud, ver van de rivieren die door handelaren werden bevaren. Ze verkozen onafhankelijkheid en isolement boven de afhankelijkheid die een grotere toegang tot wapens en metalen gereedschap met zich meebracht. Via de Yaminawa bereikten ze het een en ander, tot ze halverwege de jaren veertig besloten dat ze meer nodig hadden en een team van zes man naar de Taraya-rivier stuurden voor rechtstreekse onderhandelingen.

Uiteindelijk namen de Kaxinawá het besluit om contact te zoeken met de beschaving, een besluit met verstrekkende gevolgen, dat in twijfel werd getrokken door de Kaxinawá zelf, die een generatie eerder het tegenovergestelde standpunt hadden ingenomen. Ook nu nog leven in dit gebied etnische groepen, de Pano en Arawak taalgroepen, die elk contact met de niet-inheemse samenleving vermijden.

De Kaxinawá beweren dat de echte sjamanen, de mukaya, zij die de bittere, sjamanistische stof muka in zich hadden, zijn uitgestorven, maar dat belet hen niet om andere vormen van sjamanisme te beoefenen, die als minder krachtig worden beschouwd, maar die even efficiënt lijken.

Bekwaamheden zoals het communiceren met de juxin zijn het domein van vele volwassenen, vooral van de ouderen. We kunnen dus zowel zeggen dat er geen sjamanen zijn als dat er veel zijn. Een opvallend kenmerk van het Kaxinawá-sjamanisme is het belang van discretie met betrekking tot het mogelijke vermogen om ziekten te genezen of te veroorzaken. De onzichtbaarheid en ambiguïteit van deze macht hangt samen met de vergankelijkheid ervan. Het gebruik van ayahuasca, dat in veel Amazone-groepen als het privilege van de sjamaan wordt beschouwd, is bij de Kaxinawá een collectieve praktijk, die wordt ervaren door alle volwassen en adolescente mannen die “de wereld van ayahuasca” willen leren kennen.

De mukaya zou degene zijn die geen enkel middel, geen externe hulp nodig heeft om te communiceren met de onzichtbare kant van de werkelijkheid. Voor de Kaxinawá bestaat de persoon uit vlees (of lichaam) en juxin. Dieren hebben een lichaamszijde en een juxin-zijde, evenals planten. Onder de dieren zijn er die met sterke en gevaarlijke juxin, en anderen met de kracht van juxtactie. De specialiteit van de huni dahya (zoetemiddelman, kruidendokter) wordt gewoonlijk niet gecombineerd met die van de huni mukaya (sjamaan).

Het leerproces van de kruidendokter is heel anders dan dat van de sjamaan. Tenzij het om giftige bladeren gaat, hoeft de yerbero niet te vasten en kan hij normale jacht- en huwelijksactiviteiten verrichten. Hij verwerft zijn kennis door te leren van een andere specialist en heeft een groot geheugen en een groot waarnemingsvermogen nodig. Het eerste teken dat iemand een sjamaan kan zijn, om een relatie te ontwikkelen met de wereld van de juxin, is het niet jagen.

De sjamaan ontwikkelt een zodanige vertrouwdheid met de dierenwereld (of met de juxin van de dieren) dat hij of zij, wanneer hij of zij in staat is een dialoog met hen aan te gaan, hen niet meer kan doden. Daarom eet de sjamaan geen vlees, en niet alleen om emotionele redenen. De onmogelijkheid om vlees te eten houdt ook verband met de muka, met de verandering van geur en gehemelte van de persoon met muka gerijpt in zijn hart. De smaak en geur van vlees wordt bitter.

Sjamanistische Inwijding

Er zijn verschillende manieren van sjamanistische inwijding. Sommige zijn het resultaat van een bewuste zoektocht van de leerling, andere ontstaan spontaan door het initiatief van de juxin. De aanwezigheid van de muka in het hart van de leerling, een conditio sine qua non voor elke uitoefening van sjamanistische kracht, hangt uiteindelijk af van de wil van de juxin.

Taalkundige verwarring:

Vanaf de eerste verslagen van reizigers over het gebied is er verwarring geweest over de namen van de etnische groepen, die tot op heden voortduurt. De namen weerspiegelen geen consensus tussen noemers en noemers. De Pano-noemer noemt (bijna) alle anderen nawa, en zichzelf en zijn verwanten huni kuin. Zo werden de Kulina door de Kaxinawá pisinawa (“zij die stinken”) genoemd, terwijl de Paranawa dezelfde Kaxinawá pisinawa noemden. De naam Kaxinawá zelf kan oorspronkelijk een pejoratief zijn geweest. Kaxi betekent vleermuis, kannibaal, maar het kan ook mensen betekenen die de gewoonte hebben ‘s nachts te lopen.